کاخ اسماعیلیه باکو
کشور آذربایجان و به خصوص شهر باکو بناهای دیدنی بسیاری دارد که گردشگران مشابهش را در جاهای دیگر ندیده‌اند. ساختمان‌های تاریخی که قدمت زیادی دارند و به نمادی از هنر معماران این کشور تبدیل شده‌اند. کاخ اسماعیلیه باکو از آن دسته بناهای منحصربه‌فرد این شهر است که ماجراهای تاریخی زیادی را به چشم دیده و خسارت‌هایی هم از آن‌ها به یادگار دارد. کاخی که به همت معمار زبردست روسیه‌ای و پشتیبانی مالی شخصی میلیونر ساخته شد.
معمار کاخ اسماعیلیه باکو
جوزف پلاشکو (Józef Płoszko) ۳۸ ساله معمار خوش ذوقی بود که کاخ اسماعیلیه را در باکو ساخت. پلاشکو در روسیه متولد شده بود و تا سال ۱۸۹۵ میلادی در انستیتو مهندسان سنت پترزبورگ به تحصیل پرداخت. پس از آن دو سال تحصیلات تخصصی را در کییف گذراند. در سال ۱۸۹۷ به باکو رفت و بلافاصه عضو انجمن نخبگان که حامی آن خانواده‌هایی بودند که از دریای خزر درآمد نفتی کسب می‌کردند شد. موسی نقی یف (Musa Naghiyev) یکی از ثروتمندترین افرادی بود که در این انجمن فعالیت می‌کرد. او با پلاشکو در چندین پروژه دیگر هم همکاری کرده بود.
با نگاهی به تصاویر کاخ اسماعیلیه در باکو و مقایسه آن با سایر ساختمان‌هایی که پلاشکو معمارشان بوده، به سادگی متوجه شباهت آن‌ها می‌شوید. اکثر بناهایی که پلاشکو ساخته با الهام گرفتن از سبک گوتیک انجام گرفتندو به طور مثال قصر دوک ونیز هم یکی از این بناهاست. این سبکی است که پلاشکو به شدت کوشید تا برای شخصیت بخشیدن به باکو از آن استفاده کند. جوزف پلاشکو به غیر از کاخ اسماعیلیه باکو برای ساخت بیمارستان عظیم نقی یف، سیستم تامین آب باکو، تعبیه شیرهای آبی شیرین و ساخت ۲۵ مدرسه پسرانه هم وظیفه‌ی معماری را به عهده گرفته بود.
تاریخ ساخت کاخ اسماعیلیه
سال 1907، اسماعیل پسر موسی نقی یف به بیماری سل مبتلا شد. با وجود این که نقی یف فرزندش را نزد ماهرترین پزشک‌ها در بهترین بیمارستان‌های مسکو برد، اما اسماعیل عمرش به دنیا نبود و فوت کرد. مرگ برای نقی یف درد بزرگی بود؛ به همین دلیل تصمیم گرفت کاری کند که نام و یاد او تا همیشه باقی بماند.
مدتی قبل از این حادثه نقی یف به عنوان رئیس بنیاد خیریه مسلمانان، برای این سازمان درخواست یک مقر و ساختمان مخصوص به مقامات مسئول شهر باکو ارائه کرده بود. در این درخواست از زمین خالی که در خیابان نیکولایف قرار داشت نام برده بود که سرانجام از همین زمین هم برای ساخت بنیاد خیریه مسلمانان استفاده شد. پس از مرگ اسماعیل، این ساختمان کاخ اسماعیلیه نامگذاری شد. این کاخ در زمان ساختش از باشکوه‌ترین ساختمان‌های آذربایجان بود به طوری که از آن به عنوان یک اثر هنری یاد می‌شد. بازدیدکنندگان این کاخ از معماری ماهرانه آن شگفت‌زده می‌شوند.
حکاکی‌های ظریف و عمیقی که روی سنگ‌های نمای کاخ اسماعیلیه باکو انجام شده، نشان‌دهنده‌ی زحماتی است که برای ساخت این بنا کشیده شده است. جوزف پلاشکو با ادغام سبک‌های معماری شرق و غرب ترکیبی شگفت‌انگیز برای ساخت این بنا به وجود آورده است. حالا نگاهی هم به فضای داخلی کاخ اسماعیلیه باکو بیاندازیم: طبقه اول این کاخ از یک سالن مربعی شکل تشکیل شده که راهرویی با ستون‌های بزرگ دارد.این ستون‌ها با معماری کلاسیک باستانی طراحی شده‌اند و شما را به گذشته‌ها می‌برند. با وجود این که نمای ظاهری ساختمان بر اساس سبک گوتیک طراحی شده، اما می‌توان گفت نمای داخلی آن از نظر شیوه‌ی طراحی بر اساس سبک سنتی اروپا ساخته شده است.
ساخت و ساز این ساختمان زیبا در سال 1908 آغاز شد و 5 سال بعد در سال 1913 به پایان رسید. این کاخ به سبک معماری گوتیک ونیزی ساخته شده و تا امروز پذیرای بنیادهای زیادی بوده است. سازمان و نهادهای مختلفی پس از انجمن خیریه مسلمانان در این کاخ مستقر شدند. مثلاً انجمن مطالعات آذربایجان، کمیسیون باستان‌شناسی، جامعه فرهنگ ترکی، علوم اتحاد جماهیر شوروی سابق در گذشته مهمان این ساختمان با شکوه بودند. در حال حاضر که آکادمی ملی علوم آذربایجان در این بنا واقع شده است.
ویرانی کاخ اسماعیلیه
5 سال بعد از این که کاخ اسماعیلیه باکو ساخته شد، ارامنه این شهر را تصرف کردند. آن‌ها به دنبال راهی برای خسارت زدن به شهر بودند. به همین دلیل این کاخ را سرقت کردند و سپس در آتش سوزاندند. در این حادثه خسارت‌های شدیدی به کاخ وارد شد و مدارک زیادی هم سوخت و به خاکستر تبدیل شد. پس از تشکیل جمهوری آذربایجان تصمیماتی برای تخریب این کاخ گرفته شد که مردم با اعتراضات گسترده و راهپیمایی‌هایشان باعث تغییر این تصمیم شدند.
مرمت کاخ اسماعیلیه
همان‌طور که گفتیم مردم با اعتراضاتشان از تخریب کاخ جلوگیری کردند. به همین خاطر وارتان سرکیسف در سال ۱۹۲۳ مسئول مرمت این کاخ شد. در نمای این بنا آیاتی از قرآن و چندین حدیث حک شده بود. اما پس از مرمت به جای آن‌ها از ستاره‌های پنج پر استفاده شد.در حادثه‌ی آتش‌سوزی جملاتی که با طلا روی این بنا نوشته بودند هم از بین رفتند و دیگر جایگزین نشدند.
تعدادی از این جملات که روی دیوار جانبی کاخ، با طلا نوشته شده بودند عبارت است از:
- انسان با کار کردن پیشرفت می کند و فقط به کمک آن می تواند به اهدافش دست یابد.
- انسان باید از لحظه تولد تا مرگ برای کسب دانش تلاش کند.
- مسلمانان، عصر شما با شما می میرد، فرزندانتان را برای آینده آماده کنید.
- اگرچه مسیر طولانی است، برای دانش بکوشید.
آدرس کاخ اسماعیلیه باکو
اگر با تور باکو یا تور آذربایجان به این شهر زیبا سر زدید، بازدید از کاخ اسماعیلیه باکو را از دست ندهید. برای رسیدن به این کاخ باید به خیابان استقلالیت باکو بروید. آدرس دقیق آن را عبارت است از: 10, Istiglaliyyat Street, Baku, Azerbaijan . محل دقیق آن را هم می‌توانید روی نقشه ببینید:
