قسطنطنیه کجاست؟

قسطنطنیه همان لغت آشنایی است که در دوران دبستان برای همه ما، مثل یک کابوس در درس املا محسوب می‌شد. تا به حال این سؤال در ذهن شما شکل گرفته که این شهر واقعاً کجای این کره خاکی بوده است؟ اصلاٌ قسطنطنیه یک شهر واقعی بوده؟ آیا هنوز هم آثاری از آن وجود دارد؟ باورتان نمی‌شود اگر بگوییم که ممکن است شما قبل از خواندن این مقاله به این شهر تاریخی سفر کرده باشید؛ در حالی که فقط از نام قدیمی آن مطلع نبودید!

ریشه تاریخی نام قسطنطنیه

برای این که ماجرای نام این شهر را بدانیم، لازم است به سال‌ها قبل برگردیم و قدم به دوران امپراطوری روم بگذاریم:

کنستانتین یکم اولین امپراطور روم بود که دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی کشورش پذیرفت و آن را به رسمیت شناخت. بعد از آن هم برای گسترش دین مسیحیت نبردهای زیادی انجام داد و با این بهانه کشورگشایی عظیمی را اجرا کرد. سال 330 میلادی کنستانتین یکم تصمیم گرفت شهر کنستانتینوپل (Constantinople) را در منطقه بیزانتیوم بنا کند. برای انتخاب این منطقه هم دلایل منطقی داشت؛ چون موقعیت جغرافیایی این شهر به گونه‌ای بود که از سه طرف به آب منتهی می‌شد و فقط سمت غربی آن به خشکی راه داشت. بنابراین خیلی راحت می‌شد از آن در مقابل حمله‌های دشمنان دفاع کرد. کنستانتین برای دفاع از این شهر دستور ساخت یک دیوار در بخش غربی کنستانتینوپل را داد تا در زمان حمله به شهر بتواند از آن محافظت کند.

احتمالاً الان این سؤال در ذهن شما نقش بسته: «پس نام قسطنطنیه از کجا آمده؟» باید بگوییم تلفظ کلمه کنستانتینوپل به زبان عربی همان لغت قسطنطنیه می‌شود که قرار است بفهمیم معادل کدام شهر امروزی می‌شود.

برگردیم به اصل ماجرا: در آن دوره و زمانه امپراطوری رم به قدری گسترده شده بود که آن را به دو قسمت رم شرقی و غربی تقسیم‌بندی کردند. شهر رم، بزرگترین شهر بخش امپراطوری رم غربی بود که البته دوام زیادی هم نداشت. اما در مقابل آن قسطنطنیه به عنوان بزرگترین و آبادترین شهر رم شرقی تا زمان سقوط امپراطوری رم، یعنی سال 1453 پابرجا بود. پس تاریخ غنی که پشت دیوارهای این شهر نهفته شده را دست کم نگیرید!

پایان ماجرا

این شهر در زمان کمتر از یک قرن، آن‌قدر پیشرفته و گسترده شد که حدود یک میلیون نفر ساکن آن محسوب می‌شدند. با این حال هر قدرتی روزی به پایان می‌رسد و برای قسطنطنیه هم همین اتفاق افتاد. سال 1453 ترک‌های عثمانی با عبور از دیوارهای بخش غربی قسطنطنیه، به این شهر حمله کردند و آن را تحت سلطه خود درآوردند. پس از فتح شهر قسطنطنیه حکومت عثمانی نام این شهر را به «اسلامبول» تغییر دادند.

قسطنطنیه یا استانبول امروزی

کلمه اسلامبول برای شما آشنا نیست؟ درست است! قسطنطنیه یا اسلامبول بخشی از شهر استانبول امروزی است که ممکن است قبلاً آن را از نردیک دیده باشید. ترک‌های عثمانی که به دین اسلام اعتقاد داشتند این نام را برای شهر قسطنطنیه انتخاب کردند؛ روایت‌هایی وجود دارد که می‌گوید کلمه اسلامبول به معنی مرزهای اسلام یا شهر اسلام است. حتی گفته می‌شود که نام استانبول از لغت یونانی “ایستین‌پولی” گرفته شده که به معنای مرکز شهر می‌باشد. پس به پاسخ سوال “قسطنطنیه نام قدیمی کدام شهر است؟” رسیدیم: «شهر استانبول».

شهر استانبول تا سال‌ها با نام‌های متفاوت خوانده می‌شد: دو کلمه‌ی اسلامبول و قسطنطنیه معمولاً به جای یکدیگر استفاده می‌شدند و اروپایی‌ها هم همچنان این شهر را به اسم کنستانتینوپول می‌شناختند. حتی از کلمه استامبول هم برای نامیدن این شهر استفاده می‌شد. سال 1770 میلادی بود که کاسه صبر کشور ترکیه لبریز شد و یک بار برای همیشه کلمه استانبول را به عنوان نام این شهر به رسمیت شناخت. مسئله‌ی نام‌های متفاوت استانبول به قدری جدی شده بود که اداره پست ترکیه، بسته‌هایی که با قسطنطنیه، کنستانتینوپل یا هر اسمی به غیر از استانبول ارسال شده بودند را برگشت می‌زد!

یادگاری‌های قسطنطنیه

با توجه به توضیحاتی که در مورد رشد و پیشرفت سریع شهر قسطنطنیه دادیم، باید توقع به جا ماندن آثار و بناهای تاریخی از آن دوران را داشته باشید. موزه مسجد ایاصوفیه که امروزه تبدیل به نمادی برای شهر استانبول شده، در دوران امپراطوری روم شرقی طراحی و ساخته شده است. ایاصوفیه در آن دوره کلیسای باشکوهی بوده که مسیحیان برای عبادت پروردگار در آن جمع می‌شدند.

این کلیسای خارق‌العاده در دوران خودش توانسته بود تا هزار سال لقب بزرگترین کلیسای جهان را از آن خودش کند. هزار سال رقم شگفت‌انگیزی برای رکوردار بودن محسوب می‌شود! سال‌ها بعد زمانی که کلیسای سویل در سال 1520 ساخته شد، عنوان بزرگترین کلیسا از ایاصوفیه به کلیسای سویل منتقل شد.

آب انبار باسیلیکا سیسترن یکی دیگر از یادگارهای شگفت انگیز باقی مانده از آن دوران است که در زیرزمین ساخته شده است. تصور کردن ساخت چنین بناهایی با این دقت و ظرافت، با در نظر گرفتن امکانات محدودی که در آن زمان در دسترس بوده، واقعاً کار سختی است.

برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی ترکیه و تجربه‌ی سفری به یاد ماندنی به این کشور، می‌توانید از تور استانبول کمک بگیرید.

فاطمه گزانه ئی